قطعا شما هم به عنوان یک ایرانی، تجربه بازدید از بناهای تاریخی سرزمینمان ایران را دارید. میدانید که هنگام بازدید از بناهای حاصله از معماری کشور ایران، چه شکوه و افتخاری در قلب انسان شکل میگیرد. در پهنه سرزمین پهناور ایران، از دوران باستان تا امروز، آثاری از معماری ایرانی به چشم میخورد که نشان از شکوه و عظمت این هنر در طول تاریخ دارد. معماری ایرانی، برگرفته از فرهنگ و اعتقادات مردم این سرزمین، با ویژگیهای منحصر به فرد خود، همواره مورد توجه و تحسین جهانیان بوده است. البته که معماری ایرانی در بخشی از تاریخ، با ورود اسلام به ایران، دچار تغییرات عظیم و گسترده ای شد. به عنوان یک ایرانی بهتر است که کمی بیشتر در مورد معماری ایرانی بدانیم. امروز و در این مقاله قصد داریم که شما را با معماری ایرانی و تاریخچه آن آشنا کنیم. پس ما را تا پایان همراهی کنید.
معماری ایرانی چیست؟
در هر بخشی از تاریخ که میگردیم، میبینیم که هر سرزمین، سبک معماری مخصوص خودش را داشته است. البته که امروزه هم همینطور است. به خصوص در کشورهای آسیایی، این اصالت حفظ شده است. اما معماری ایرانی چیست؟ هنری است که بر پایه اصول و ارزشهای فرهنگی، مذهبی و اجتماعی مردم ایران شکل گرفته است. این هنر، از عناصر و مصالحی چون خشت، آجر، سنگ، چوب و گچ استفاده میکند و ویژگیهایی چون تناسبات دقیق، زیبایی بصری، تنوع و توازن را در خود دارد. ایران همواره در طول تاریخ توانسته معماران خوش ذوق و هنرمندی را به خود ببیند. همین اتفاق سبب شده که تا به امروز شاهد چندین و چند بنای شگفت انگیز باشیم. البته که شکوه و ابهتی که در بناهای ایرانی به کار میرفته نیز در این مهم بی تاثیر نیست. اما معماری ایرانی تاریخچه مخصوص خود را دارد. در ادامه آن را بررسی میکنیم.
تاریخچه معماری ایرانی
تاریخچه معماری ایرانی، به دوران پیش از تاریخ بازمیگردد. آثاری چون بناهای سنگی و گورستانهای صخرهای به جا مانده است که نشان از وجود تمدنهای پیشرفته در ایران دارد. با ورود آریاییها به ایران، معماری سرزمین نیز دچار تحولات اساسی شد. در دوران مادها، اولین بناهای خشتی ساخته شدند. در دوران هخامنشیان، معماری ایرانی به اوج شکوفایی خود رسید. بناهای عظیم و باشکوهی چون تخت جمشید، پاسارگاد و شوش ساخته شدند. در دوران اشکانیان، معماری ایرانی تحت تأثیر هنرهای یونانی و رومی قرار گرفت. در دوران ساسانیان، معماری ایرانی بار دیگر به شکوه و عظمت خود بازگشت. بناهای مذهبی و کاخهای مجللی چون تخت سلیمان، طاق بستان و نقش رستم ساخته شدند. پس از ورود اسلام به ایران، معماری ایرانی با تأثیر از هنر اسلامی، تحولات جدیدی را تجربه کرد. در دوران اسلامی، مساجد، مدارس، کاروانسراها و پلهای متعددی در ایران ساخته شدند.
سه سبک برتر معماری ایرانی
سبک های زیادی در معماری ایرانی به وجود آمده و از بین رفته اند. اما برخی از این سبک ها، توانستند ماندگار شوند و تا به امروز باقی بمانند. سبک هایی مانند آذری، اصفهانی، ایلخانی و غیره. متخصصان معماری، درواقع بهتر است بگوییم اساتید و پرچم داران هنر معماری، سه سبک از معماری ایرانی را برتر از بقیه میدانند. گفتیم که معماری ایرانی، از تنوع و توازن خاصی برخوردار است. در میان سبکهای مختلف معماری ایرانی، سه سبک زیر از اهمیت بیشتری برخوردار هستند:
سبک هخامنشی
ابتدا بپردازیم به اصیل ترین و محبوب ترین سبک در معماری ایرانی. سبک هخامنشی را میتوان امضای معماری ایرانی دانست. مشهور ترین بنای ایرانی یعنی تخت جمشید، با استفاده از اصول همین سبک ساخته شده است. این سبک، از دوران هخامنشیان تا دوران اشکانیان را در بر میگیرد. ویژگیهای این سبک عبارتند از: استفاده از مصالحی چون خشت، آجر و سنگ، تناسبات دقیق، وجود ستونهای بلند و سرستونهای تزئینی. اگر به تخت جمشید هم نگاه کنید، عینا همین ویژگی ها را میبینید.
سبک ساسانی
پس از پایان حکومت هخامنشی بر ایران و روی کار آمدن سلسله ساسانیان، موارد زیادی در فلات ایران تغییر کرد. یکی از این موارد که دستخوش تغییر شد، سبک معماری ایرانی بود. سبک معماری ساسانی، از شروع حکومت ساسانیان تا دوران ورود اسلام به ایران را در بر میگیرد. ویژگیهای این سبک عبارتند از: استفاده از مصالحی چون آجر، سنگ و گچ، تناسبات دقیق، وجود گنبدها و ایوانهای بلند، تزئینات فراوان.
سبک اسلامی
اما بپردازیم به سبکی که انقلابی عظیم در معماری ایرانی به وجود آورد. پس از اعراب و اسلام به ایران، سبک زندگی ایرانیان به اعراب نزدیک شد. یکی از مواردی که در این نزدیکی تاثیر داشتف سبک معماری بود. سبک معماری اسلامی، از دوران اسلامی تاکنون ادامه داشته است. ویژگیهای این سبک عبارتند از: استفاده از مصالحی چون آجر، سنگ و گچ، تناسبات دقیق، وجود گنبدها و ایوانهای بلند، تزئینات فراوان با مضامین مذهبی. شایان ذکر است که سبک های فرعی زیادی مانند سبک اصفهانی با بهره گیری از اصول سبک اسلامی عمل میکردند. نمونه بارز آن هم نقش جهان اصفهان است.
تشابهات معماری ایرانی و معماری کلاسیک
معماری ایرانی و سبک کلاسیک، از سبکهای تأثیرگذار در تاریخ معماری هستند. این دو سبک، با وجود تفاوتهای ظاهری، شباهتهای اساسی نیز دارند. یکی از شباهتهای مهم این دو سبک، توجه به تناسبات دقیق در طراحی بناها است. در هر دو سبک، تناسبات میان اجزای مختلف بنا به گونهای است که زیبایی بصری و تعادل ایجاد شود. شباهت دیگر، استفاده از عناصر و مصالح مشابه است. در هر دو سبک، از مصالحی چون سنگ، آجر و گچ استفاده میشود. همچنین، در هر دو سبک، تزئینات فراوانی به کار میرود. تفاوتهای مهمی نیز وجود دارد. یکی از آنها، نوع تزئینات است. در معماری ایرانی، تزئینات بیشتر جنبه مذهبی و معنوی دارند. در حالی که در سبک کلاسیک، بیشتر جنبه زیبایی دارند. مجموعا، معماری ایرانی و سبک کلاسیک،از جمله سبکهای مهم و تأثیرگذار در تاریخ معماری هستند. این دو سبک، با وجود تفاوتهای ظاهری، برخی شباهتهای اساسی نیز با یکدیگر دارند.
برترین بناهای تاریخ ایران
تخت جمشید
این بنا، یکی از مهمترین آثار تاریخی ایران است که در دوران هخامنشیان ساخته شده است. تخت جمشید، محل اقامت پادشاهان هخامنشی بوده و از عظمت و شکوه خاصی برخوردار است. البته تئوری هایی وجود دارد که طبق آن میگویند تخت جمشید به طور کامل ساخته نشده و چیزی که ما میبینیم یک بنای نیمه کاره هخامنشی است.
طاق بستان
این بنا، در دوران ساسانیان ساخته شده است و از جمله مهمترین آثار تاریخی ایران به شمار میرود. طاق بستان، محل برگزاری جشنها و مراسمات مهم ساسانیان بوده است. طاق بستان در غرب ایران و در کردستان قرار دارد. سالانه افراد زیادی برای بازدید از این مکان باشکوه به کردستان سفر میکنند.
مسجد جامع اصفهان
این مسجد، یکی از مهمترین آثار تاریخی ایران است که در دوران اسلامی ساخته شده است. مسجد جامع اصفهان، از بزرگترین و زیباترین مساجد جهان اسلام است. ساخت این مسجد به دوره صفویه باز میگردد. در ساخت این مسجد زیبا از تلفیق سبک اسلامی و اصفهانی استفاده شده است.
تخت سلیمان
تخت سلیمان را میتوان همانند تخت جمشید و طاق بستان، به عنوان یکی از با قدمت ترین بناهای ایرانی معرفی کرد. این بنا، در دوران ساسانیان ساخته شده است و از جمله مهمترین آثار تاریخی ایران به شمار میرود. تخت سلیمان، محل عبادت زرتشتیان بوده است.
پل خواجو
این پل، در دوران صفویان ساخته شده است و از جمله مهمترین آثار تاریخی ایران به شمار میرود. پل خواجو، یکی از زیباترین پلهایی است که میتوان دید. با این تفاسیر، میتوان گفت که دوران صفوی، در کنار هخامنشی، به عنوان یکی از باشکوه ترین دوره های حکومت ایرانی در گسترش بناهای عظیم بوده است.
از همراهی شما عزیزان با ما در این مقاله متشکریم. همانگونه که دیدید در این مقاله با معماری ایرانی آشنا شدیم و تاریخچه آن را با هم بررسی کردیم. همچنین شما را با برخی از برترین بناهای تاریخی ایرانی آشنا کردیم. امیدواریم که مطالب ارائه در این مقاله برای شما مفید بوده باشد. توجه داشته باشید که حفظ ارزش های سنتی و تاریخی معماری ایرانی در ساخت بناهای امروزی بسیار حائز اهمیت است. ما در مجموعه آمود با بهره گیری از متخصصین طراحی دکوراسیون، آماده آغاز همکاری با شما عزیزان هستیم. شما میتوانید جهت دریافت مشاوره با ما تماس بگیرید.
